اهمیت توجه به خاکبرداری و گودبرداری اصولی 1403/05/15 شرکت ساختمانی بتیس گودبرداری و خاکبرداری، به معنای حفاری در زمین جهت ساخت یک ساختمان است. این فرآیند بسیار حساس بوده و عدم توجه به ضوابط اجرایی و ایمنی در انجام آن می‌تواند خسارات جانی و مالی جبران‌ناپذیری را به همراه داشته باشد. در عملیات گودبرداری، گودالی را برای ساخت بنای یک ساختمان حفر می‌کنند یا مسیرهایی زیرزمینی جهت لوله کشی و کابل کشی یا چاه‌های تهویه هوا می‌سازند. اگر قصد دارید اطلاعات بیشتری در این زمینه به دست آورید، توصیه می‌کنیم تا انتهای این مطلب از بتیس همراه ما باشید. در این نوشتار از گروه ساختمانی مهندس محسنی پور (شرکت بتیس) قصد داریم بر اساس ضوابط قانونی موجود در زمینه گودبرداری و اجرای فنداسیون در حوزه ساخت و ساز شهری و همچنین تجربیات اجرایی، فرایند گود برداری را به طور کامل بررسی کرده و نکات مهم آن را خدمت شما عرض کنیم. منظور از گودبرداری ساختمان چیست؟ هر گونه حفاری و خاک برداری در تراز پایینتر از سطح معمول زمین یا تراز پایینتر از زیر پی ساختمان‌های مجاور که به منظور پایدارسازی گود انجام می‌گیرد، گودبرداری نامیده می‌شود. در واقع گودبرداری همان خاکبرداری با عمق بیشتر است. عموما حفر گودهای لازم در مناطق شهری، جهت ساخت امکانات رفاهی ساختمان مسکونی مورد نیاز نظیر پارکینگ، استخر، سالن اجتماعات و ... صورت می‌گیرد. گودبرداری و خاکبرداری ساختمان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. به طوری که عدم رعایت موارد ایمنی و استانداردهای لازم، می‌تواند به عواقب جدی و خطرناکی برای ساختمان و افراد منجر شود. بنابراین، در این فرآیند همواره به موارد ایمنی و استانداردهای لازم توجه داشته باشید و با کارشناسان مربوطه همکاری کنید. هنگام گودبرداری ساختمان، چه نکات مهمی را باید مدنظر قرار داد؟ چنانچه برای احداث ساختمان به گودبرداری نیاز باشد، لازم است که حتما مطالعات ویژه و تخصصی در این زمینه داشته باشید. کسب این اطلاعات جهت حفظ پایداری دیواره‌ها و عدم بروز خسارت در ساختمان‌های مجاور بسیار ضروری است. نکاتی که لازم است هنگام گودبرداری ساختمان مدنظر داشته باشید عبارتند از: انتخاب محل مناسب و نقشه‌برداری از زمین قبل از شروع به گودبرداری، محل را به دقت بررسی کنید. این محل باید از نظر ابعاد و شیب مناسب بوده و از لحاظ تراکم خاک و وجود زیرساخت‌های زیرزمینی، قابل قبول باشد. نقشه برداری ساختمان به این دلیل انجام می‌شود که برخی از ساختمان‌ها شیب نامعینی در نقشه و طراحی دارند و لازم است تست‌های جغرافیایی برای تعیین نوع خاک آن‌ها صورت گیرد. دریافت مجوزهای لازم کسب مجوزهای مورد نیاز از ادارات و سازمان‌های مربوطه مانند شهرداری، شرکت گاز، آب و فاضلاب و برق قبل از انجام عملیات گودبرداری ضروری است. بررسی خطرات محیطی قبل از شروع به گودبرداری، خطرات محیطی نظیر وجود خطوط برق، گاز و آب، در نزدیکی محل پروژه را بررسی کنید و در صورت لزوم، اقدامات مورد نیاز برای جلوگیری از خطرات احتمالی را انجام دهید. استفاده از تجهیزات ایمنی جهت جلوگیری از آسیب دیدن کارگران و تضمین سلامتی آن‌ها، حتما بایستی هنگام گودبرداری از تجهیزات ایمنی مانند کلاه، کفش و دستکش‌های محافظ استفاده شود. رعایت استانداردهای ساختمانی هنگام گودبرداری باید به استانداردهای ساختمانی مانند عمق و ابعاد گود، نحوه پشتیبانی دیواره‌های گود و نحوه خروج خاک از گود توجه شود. کنترل آب و رطوبت در صورت وجود آب و رطوبت در محل گودبرداری، از پمپ‌های آب استفاده کنید تا دیواره‌های گود آسیبی نبینند. رعایت حداقل فاصله از ساختمان‌های مجاور به منظور پیشگیری از آسیب دیدن ساختمان‌های مجاور، باید حداقل فاصله لازم از این ابنیه رعایت شود. این فاصله استاندارد حداقل 150 سانتی‌متر تا لبه گود است که با نصب علائم هشداردهنده صورت می‌گیرد. انواع گودبرداری گودبرداری‌ها به دو گروه اصلی حفاظت‌شده و حفاظت‌نشده تقسیم‌بندی می‌شوند. در گودبرداری‌های حفاظت‌نشده، جداره‌های قائم گود یا شیب‌ها هیچ گونه مهاربندی خاصی ندارند و پایداری آن‌ها معمولا توسط شرایط مکانیکی خاک تامین می‌شود. در مقابل، گودهای حفاظت‌شده آن‌هایی هستند که در کلیه شرایط دوران عملکرد، پایداری‌شان توسط سازه نگهبان یا بسیج نیروهای داخلی خاک و عناصر مسلح‌کننده تامین می‌شود. گودبرداری‌ها از نظر شیوه برداشتن خاک از محل گود نیز دو دسته هستند: گودبرداری دستی: در این نوع گودبرداری، با استفاده از ابزار‌های دستی و نیروی انسانی، خاک از محل ساختمان برداشته می‌شود. گودبرداری مکانیزه: در گودبرداری مکانیزه یا ماشینی، از ماشین‌آلات سنگین مانند بولدوزر و لودر برای برداشتن خاک استفاده می‌کنند. معمولا اگر بخواهیم حفاری عمیق‌تر انجام شود، باید از گودبرداری ماشینی استفاده کنیم. این روش به دلیل قدرت زیادتر، عمق بیشتری ایجاد می‌کند و امنیت بسیار بیشتری دارد. با این حال، انعطاف‌پذیر نیست و ممکن است در هر محلی نتوان از آن استفاده کرد. به طور کلی، بسته به نوع خاک و میزان حفر چاه باید تعیین کرد که از کدام روش گودبرداری استفاده شود. اگر میزان عمق گود زیاد است و امکان استفاده از حفاری ماشینی وجود دارد، بهتر است از گودبرداری مکانیزه استفاده کنید؛ اما در صورتی که عمق گودال کم است، گودبرداری دستی پیشنهاد می‌شود. تفاوت خاکبرداری و گودبرداری برخی از افراد گودبرداری و خاکبرداری را یکسان می‌دانند و در بیشتر مواقع آن دو را با یکدیگر اشتباه می‌گیرند. لازم است بدانید که منظور از خاکبرداری، حذف پستی‌ها و بلندی‌های سطح زمین حداکثر به عمق 60 سانتی‌متر است؛ در حالی که در گودبرداری این ارتفاع بسیار زیاد بوده و معمولا به چندین متر می‌رسد. گودبرداری در زمین‌هایی انجام می‌شود که باید تمام یا قسمتی از ساختمان پایینتر از سطح طبیعی زمین قرار گیرد. امروزه به دلیل افزایش روزافزون احداث سازه‌های بلند و نیاز به پارکینگ در طبقات زیرین ساختمان، گودبرداری‌های عمیق و نیمه‌عمیق روز به روز در حال افزایش است. این کار موجب پایداری بیشتر سازه نیز خواهد شد. در سازه‌های بسیار بلند مانند برج‌ها نیز گودبرداری به منظور افزایش پایداری سازه در برابر زمین لرزه و پایین آوردن نقطه ثقل آن انجام می‌گیرد. این عملیات معمولا تا رسیدن به خاک سفت ادامه پیدا می‌کند. در صورتی که مابه‌التفاوت عمق حفرشده از عمق تعیین‌شده در نقشه 15 سانتی‌متر باشد، این فاصله با خاک پر می‌شود. سپس توسط کمپکتور آن را فشرده می‌کنند. اما اگر تفاوت بیشتر از هفتاد سانتی‌متر بود، باید آن را با سنگ و سیمان پر کرد تا به ارتفاع مشخص‌شده در نقشه برسد. به طور کلی، اگر شرایط به گونه‌ای باشد که مجبور شویم گودبرداری را تا عمق‌هایی بیشتر از مقدار تعیین‌شده در نقشه و تا رسیدن به خاک سفت انجام دهیم، باید مقدار اضافی را به طریقی جبران کنیم. اصول گودبرداری ساختمان گودبرداری یکی از فعالیت‌های مهم در ساخت و ساز است که باید تحت نظارت مهندس ناظر صورت گیرد. متاسفانه در برخی ساخت و سازها، این گونه فعالیت‌ها توسط افراد ناآشنا به مسائل ژئوتکنیکی و صرفا به خاطر داشتن تجربه کاری در این زمینه انجام می‌شود و جان و مال همسایگان را به خطر می‌اندازد. در گودبرداری باید به حفظ تاسیسات و ساختمان‌های موجود در محل پروژه توجه زیادی داشت. ساختمان باید توسط مهندس ناظر به دقت مورد بررسی قرار گیرد. بسیار ضروری است که دوره باز بودن عمق از زمان شروع گودبرداری تا خاتمه کار، زمان‌بندی مشخصی داشته باشد. مهندس ناظر و در صورت لزوم نماینده شرکت مکانیک خاک باید دارای مهارت‌های لازم برای انجام این کار بوده و به طور دائمی بر عملیات گودبرداری نظارت داشته باشند تا بتوانند گودبرداری و اجرای سازه نگهبان را مطابق با نقشه‌های اجرایی و اصول فنی پیش ببرند. مسائل ایمنی هنگام گود برداری گفتیم که تخریب و گودبرداری حتما تحت نظارت مهندس ناظر یا مجری دارای صلاحیت انجام پذیرد. مهندس ناظر پیش از شروع کار باید اطلاعات لازم را درباره نوع خاک، عمق گود، عرض گود، شیب دیواره‌ها، نوع ابزار و ماشین‌آلات مورد استفاده و ... جمع‌آوری نماید. سپس با رعایت مقررات ایمنی در محل کار مانند استفاده از لباس‌های ایمنی یا استفاده از دستگاه‌های اتوماتیک برای حفاظت از کارگران، پروژه را به بهترین نحو به اجرا برساند. او باید نسبت به وجود مشکلاتی مانند شیب غیراستاندارد دیواره‌ها، خاکریزی، نفوذ آب و ... به سرعت واکنش نشان دهد و در کوتاه‌ترین زمان ممکن راه حل مناسب را پیدا کند. توصیه می‌شود سیستم آژیر مناسبی جهت اعلام خطر و هشدار به کارگران داخل و خارج گود و همچنین ساکنین ساختمان‌های مجاور نصب گردد. این آژیر باید در نقاط استراتژیک و قابل دید قرار گیرد تا در صورت بروز هرگونه خطر، کارگران به سرعت محل حادثه را ترک کنند. البته نصب آژیر تنها یکی از روش‌های اعلام خطر است و باید در کنار آن از سایر روش‌ها مانند نصب تابلوهای ایمنی یا آموزش به کارگران هنگام مواجه با شرایط خطرناک نیز استفاده کرد. گودبرداری باید به شکل مرحله‌ای و مطابق با چیزی که در نقشه‌های اجرایی آمده است انجام گیرد. توجه به این مورد در کنار تضمین ایمنی جان افراد و کاهش خطرات احتمالی، از تخریب سازه‌های اطراف و تاسیسات آن‌ها جلوگیری می‌کند. مطمئنا با رعایت نقشه‌های اجرایی، خطراتی نظیر فروپاشی محوطه تحت تاثیر باران‌های شدید و دیگر عوامل طبیعی به حداقل می‌رسد. در هیچ کدام از مراحل گودبرداری و اجرای سازه نگهبان، نباید دیواره‌های گود به مدت طولانی رها شود. عدم توجه به این موضوع می‌تواند خطرات جدی برای عابران و خودروهای نزدیک گود به همراه داشته باشد. این مسئله در حمل و نقل نیز مشکل ایجاد می‌کند و ممکن است باعث بسته شدن جاده‌ها و خیابان‌ها یا تاخیر در عبور و مرور افراد شود. بهتر است پیش از تخریب و گودبرداری، با استفاده از داربست‌های فلزی سقف‌های ایمن ساخته شود. با این کار ایمنی وسایل و افراد در برابر سقوط اجسام تا حدودی تامین خواهد شد. با توجه به این توضیحات، بهترین راهکار برای جلوگیری از پیشامدهای مخاطره‌آمیز هنگام گودبرداری، پایبندی به برنامه‌ریزی و نقشه‌های اجرایی و همچنین انجام گودبرداری به شکل مرحله‌ای و در زمان مقرر است. تقسیم بندی خاک در گودبرداری خاک‌ها از نظر مکانیکی و رفتاری به دو دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شوند: خاک‌های سفت خاک‌های نرم خاک‌های سفت به راحتی ترک نمی‌خورند و مقاومت بالایی نسبت به فشار و کشش و همچنین تغییرات رطوبتی و حرارتی دارند. سنگ‌ریزه و آهک از جمله خاک‌های سفت به شمار می‌روند. از جمله خاک‌های نرم نیز می‌توان به خاک رس اشاره کرد. سازه نگهبان در تعریف گودبرداری گفتیم که یک دیوار قائم خاکی ایجاد می‌شود. این دیواره باید از ایمنی بسیار مناسبی برخوردار باشد؛ چرا که رانش خاک به طور ناگهانی و غیرقابل کنترل صورت می‌گیرد و ممکن است خسارات جبران‌ناپذیری را به افراد، تجهیزات و ساختمان‌ها وارد نماید. از این رو لازم است سازه‌هایی جهت حفاظت دیواره گود ساخته شوند که به آن‌ها سازه نگهبان می‌گویند. این سازه، نوعی سازه مهندسی است که برای جلوگیری از ریزش و فروپاشی دیوارهای گود، در نقاط حساسی از گود نصب می‌شود. سازه نگهبان می‌تواند شامل دیوارهای پشتیبان، تیرها و ستون‌ها باشد که به عنوان نگهبان و محافظی برای دیوارهای گود عمل می‌کنند. هدف از نصب سازه نگهبان، جلوگیری از ریزش و فروپاشی دیوارهای گود و افزایش ایمنی کارگران و محیط کار است. گودبرداری بدون اجرای سازه نگهبان با ارتفاع بیشتر از عرض یک شبکه فولادی مجاز نیست. در این وضعیت پیمانکار باید پیشنهادات اصلاحی خود را به دستگاه نظارت اعلام کند تا مطابق نظر آن‌ها، اقدامات اصلاحی انجام شود. کلام آخر در این مطلب از شرکت ساختمانی بتیس در مورد اصول صحیح گودبرداری و خاکبرداری با شما عزیزان صحبت کردیم. مطمئنا یکی از بهترین راه‌حل‌ها جهت کاهش خطرات گودبرداری، اتمام سریع عملیات و ایمن نمودن و پر کردن سریع گودال است. توجه داشته باشید که عوامل مختلف باعث توقف یا طولانی شدن کار نشوند؛ زیرا این کار در کنار سست کردن ساختمان شما، جان و مال همسایگان را نیز به خطر خواهد انداخت.